عدالت آموزشی به معنای دسترسی یکسان و برابر همه به آموزش است. از لحاظ انسانی مقوله عدالت از موضوعات محوری ادیان الهی به شمار می‌آید. همه ما می‌دانیم رسیدن به عدالت فراگیر به عنوان یک شاخصه معیار اسلامی تنها با کمک سرمایه انسانی به‌دست خواهد آمد. عدالت آموزشی در ایران بر کودکان که سرمایه انسانی اصلی کشورهستند متمرکز است و آموزش‌و‌پرورش در دوره پیش دبستانی گلوگاه عدالت تربیتی محسوب می‌شود.
عدالت آموزشی چیست؟
تعریف کشور‌های پیشرفته از عدالت آموزشی، دسترسی همگان به آموزش با کیفیت، عدالت آموزشی است. محمد رضا سیفی، مديركل دفتر توسعه عدالت آموزشي و آموزش عشاير می‌گوید:
« عدالت آموزشی ایجاد فرصت‌های لازم برای برخورداری تمام افراد لازم‌التّعلیم کشور از آموزش و پرورش با کیفیت و متناسب با استعداد‌ها و نیاز‌های فردی و اجتماعی است»
به گونه‌ای که از حق هیچ‌یک به نفع دیگری استفاده نشود. این یک تعریف استاندارد از عدالت آموزشی است.
آموزش با کیفیت
به گفته‌ی مدیر کل امور آموزشی عشایر، آموزش با کیفیت، زمانی حاصل می‌شود که عدالت آموزشی در ایران به درستی اجرا شود و هر دانش‌آموز در هر مدرسه‌ای فرصتی برابر برای یادگیری و پیشرفت داشته باشد و در محیط آموزشی او عناصر چهارگانه‌ی کیفیت معلم، کیفیت همکلاسی‌ها، کیفیت منابع یادگیری و شرایط تراکم کلاس به شکلی مطلوب فراهم شده باشد.
چرا عدالت آموزشی به طور کامل عملی نمی شود؟
محمدرضا سیفی در سخنان خود به ناعدالتی آموزشی اشاره می‌کند و می‌گوید آیا در منطقه مرز نشین، دانش‌آموز بعد از حضور در مدرسه به کالا‌های فرهنگی و بسته‌های فرهنگی و هنری مانند کتابخانه، فرهنگسرا، سینما، تئاتر، نمایش عروسکی و … دسترسی دارد؟ آیا در نیمکت او دانش‌آموزان با طبقات اجتماعی مختلف حضور دارند؟
آیا امکان یادگیری از طریق همسن‌های خودش را دارد یا اینکه با کلاس‌های شش پایه و با ۷ دانش‌آموز یک مدرسه تشکیل شده است؟ آیا وجود ۱۰۰ مدرسه عشایری تک دانش‌آموزی عدالت آموزشی است یا باید تراکم دانش‌آموزی 15نفری ایجاد شود تا دانش‌آموزان با همسالان خود آموزش ببینند؟ آیا تاکنون برای یک اردوی زیارتی یا سیاحتی از روستای خود دور شده است؟
یا اینکه از این دانش‌آموزان به دلیل فقر اقتصادی، نگذراندن دوره پیش دبستانی، کم سوادی یا بی سوادی والدین، دور بودن مدرسه از محل سکونت و مشکلات تردد و… نمی‌شود انتظار داشت که مانند دانش‌آموزان مرفه‌نشین فلان مدرسه پایتخت به یک اندازه در یادگیری موفق باشد، در عین حالی که همزمان با دیگر دانش‌آموزان کشور اول مهر را آغاز کرده است و در پوشش ۹۷ درصدی لازم التعلیمان کشور او سهم یکسان دارد. وقتی که برای آموزش در دورترین نقاط محروم سرباز معلم فرستاده می‌شود آیا عدالت آموزشی در ایران به معنای استاندارد آن تحقق پیدا کرده است؟
هدف تاسیس مدارس غیر دولتی ارتقای کیفیت آموزش است
محمدرضا سیفی در ادامه بیان کرد: مدارس غیر دولتی با هدف ارتقا بخشیدن به کیفیت آموزش به وجود آمدند و هدف این بود که به مدارس دولتی کمک کنند، اما وضعیت متفاوت شد و دانش‌آموزان در مدارس دولتی به این صورت تلقی شدند که از قشر متوسط رو به پایین جامعه هستند. همچنین شرایطی به وجود آمده است که دانش‌آموزان دارای وضعیت بهتر اقتصادی به مدارس غیر دولتی وارد شوند.
راهکار های اجرای عدالت آموزشی
سیفی یادآور نکات مهمی در راستای اجرای درست عدالت آموزشی می‌شود و می‌گوید باید عوامل موثر بر آموزش یعنی معلم، همسالان، باید منابع یادگیری متنوع و تجهیزات و امکانات و هر آنچه که در یک مدرسه خاص فراهم آورده‌ایم را به صورت یکسان و متوازن برای همه دانش‌آموزان توزیع کرد، در این صورت فرقی ندارد که این دانش‌آموز روستایی و عشایری است یا شهری ، دوزبانه است یا مرزنشین، در حاشیه شهر ساکن است یا در شمال تهران باید از ظرفیت‌های موجود استفاده کرد.
یکی از این ظرفیت‌های تنوع قومی، زبانی، فرهنگی و حتی پوشش و لباس مردمان ایران است. عدالت آموزشی فقط یک واژه نیست که برای سخنرانی مسئولین استفاده شود، عدالت آموزشی در ایران باید دغدغه نمایندگان مجلس هم باشد، اگر ابتدا با کمک رسانه این مساله در دستور کار خانواده‌های ایرانی قرار بگیرد بی شک در دستور کار مجلس شورای اسلامی هم قرار خواهد گرفت.
معلمان تنها راه افزایش کیفیت مدارس دولتی هستند
مدیر کل عدالت آموزشی وزارت آموزش و پرورش افزود:
باید کیفیت مدارس دولتی را بالا ببریم، اما این کار در کوتاه مدت نتیجه نمی‌دهد؛ زیرا بالا بردن کیفیت مدارس دولتی نیازمند فضا و تجهیزات است. مدارس غیر دولتی هم خیلی از نظر امکانات بالا نیستند بلکه بیشتر این مدارس هم خانه‌هایی هستند که تغییر کاربری داده اند. تنها راه برای بالا بردن کیفیت مدارس دولتی توانمند کردن معلمان است؛ به این دلیل که معلمان توانمند می‌توانند بهترین نتیجه را در مدارس دولتی بگیرند. قبول داریم که بهترین کد رشته‌ها مربوط به دانش‌آموزان مدارس خاص است. منبع
تاثیر رسانه بر اجرای درست عدالت آموزشی
سیفی درباره تاثیر رسانه بر اجرای درست عدالت آموزشی در ایران و انعکاس مشکلات آن، بیان کرد توقع می‌رود هر یک از خبرنگاران و اصحاب رسانه رعایت عدالت آموزشی به عنوان اولیای دانش‌آموز یا خواهر و یا یک شهروند برایش دغدغه باشد.
روزنامه‌های محلی و استانی باید به این مطلب بپردازند بر اساس جغرافیا و محیط اجتماعی خود این موضوع را بومی کنند و پیرامون تحقق واقعی و کامل عدالت آموزشی گزارش تهیه کنند. باید به دنبال اجرا و تحقق عدالت آموزشی در مدارس روستا و شهرها باشند و اجرای این موضوع یک دغدغه بزرگ برای آن‌ها محسوب شود و فقط شعار نباشد.
آینده ای روشن با محقق شدن عدالت آموزشی
عدالت آموزشي در ایران از اصولي است كه در برنامه‌های آموزش و پرورش بر اجرای اين اصل تاكيد زیادی شده است. عدالت آموزشی آرزو و اميدی است با محقق شدنش می‌تواند آینده روشنی برای فرزندان کشورمان به ارمغان آورد. به امید آن که هر کودکی از هر قشر جامعه، بتواند شانس ساختن یک زندگی خوب برای خود را داشته باشد.
