استعدادیابی نوجوانان از آن موضوعات روزی است که با گسترش دانش خانوادهها و دغدغههای روزگار ما، توجه پدر و مادران بیشتری را به خود جلب کرده است.
بسیاری پدر و مادرها، از همه بخشهای جامعه امروز، به دنبال این هستند که توانمندیهای خاص فرزندشان را کشف کرده و از این طریق بتوانند او را در مسیر درستی بیندازند.
استعدادیابیها چه فایدهای دارد؟
استعدادیابی به موقع و با روشهای درست کمک میکند تا نوجوانان بخت بیشتری برای موفقیت تحصیلی آینده و انتخابهای شغلی رضایتمندانهتر داشته باشند.
استعدادیابی نوجوانان را میتوان مهمترین اتفاقی دانست که پدر و مادرها باید در این سن برای فرزندانشان پیش ببرند تا کمک کنند او بهاحتمال بیشتری، آینده مناسب و مطابق با ویژگیهای شخصیتیاش داشته باشد.
استعداد چیست؟
استعداد به هرگونه توانایی ذاتی گفته میشود که به طور بالقوه در انسان وجود دارد. با این حال استعدادها برای شکوفایی و به کار آمدن، به زمینه مناسب و فراهم بودن شرایط محیطی نیاز دارند.
خانوادهای که استعدادهای فرزندشان را نمیشناسند ممکن است از روی ناآگاهی، نوجوان و حتی کودک را در مسیری قرار دهند که بازدهی و رضایت چندانی در آن نداشته باشد.
این مساله پیامدهای بلندمدتی دارد؛ شانس موفقیتهای تحصیلی و شغلی را تا حد زیادی کاهش میدهد.
استعدادیابی؛ چه زمانی؟
بسیاری از پدر و مادرها نمیدانند که دقیقا چه زمانی باید برای استعدادیابی کودک خود کاری بکنند. طبق نظر متخصصان سنین پیش دبستانی بهترین زمان برای کشف استعدادهای کودکان است.
چرا که در این دوره سنی هنوز آموزشهای رسمی ارائه نشده، در نتیجه سوگیری ذهنی کمتری وجود دارد. این امر به متخصصان کمک میکند تا راحتتر بتوانند توانمندیهای ذاتی را از توانمندیهای اکتسابی تشخیص دهند.
با این حال در نظر داشته باشید که استعدادیابی تنها به این سنین محدود نمیشود؛ در نتیجه کودکان بزرگتر، نوجوانان و بزرگسالان نیز میتوانند از مواهب استعدادیابی بهرهمند شوند.
طبیعتاً استعدادیابی نوجوانان نسبت به جوانان و همچنین بزرگسالان نتیجه بهتری خواهد داشت.
استعدادیابی هرچهقدر در سن پایینتری پیش برده شود، طبعا بازدهی بیشتری هم خواهد داشت؛ اما نباید دچار استرس و نگرانی و چشم و همچشمی شد…
اهمیت استعدادیابی نوجوانان
ماهی استعدادیابی را هر وقت از آب بگیریم تازه است اما در دوران نوجوانی به نوعی شخصیت و آینده فرد شکل میگیرد و تجربه نشان داده افراد به هر چیزی که در این دوره عادت کنند، به احتمال زیاد تا آخر عمر همراهشان خواهد بود و تغییر دادنشان آنها را دچار مشکلات بسیار زیادی میکند.
چرا که انسان به هر چیزی که خو بگیرد مسیر عصبی آن در ذهنش ساخته میشود و هر چهقدر هم بیشتر آن کار را انجام دهد، این مسیر عصبی قدرتمندتر شده و تغییر آن دشوارتر میشود.
در نتیجه نوجوان باید در این سن کارهایی را انجام دهد که مطابق با استعدادها و علایق او است و اگر بدینترتیب پیش برود، حتما نتایج بهتری را خواهد گرفت.
وقتی فرد از سن نوجوانی در حوزههای مرتبط با استعدادها و علایقاش آموزش میبیند، مسیر عصبی آنها در ذهنش پرورده میشود و مهارت بالاتری در آن کار بهدست میآورد.
این مهارت در کنار استعداد ذاتی آینده رضایتمندانهتری را برای یک نوجوان خواهد ساخت.
مثلا تصور کنید یک نفر در کارهای کامپیوتری و گرافیکی استعداد دارد، اما به اصرار اطرافیان و ناآگاهی از استعداد دروناش، رشته تجربی را انتخاب میکند و مانند بسیاری از نوجوانان دیگر میخواهد دکتر شود! به نظر شما چه اتفاقی در آینده برای این فرد خواهد افتاد؟
به احتمال زیاد بعد از کلی تلاش بیفایده و سختیهای فراوانی که کشیده، شاید نتواند به رشته پزشکی راه پیدا کند، سرخوردگی و احساس ناتوانی در شخصیت او ریشه میدواند. و اصلا شاید بتواند پزشک شود، اما در آنچه میکند، حوصله و توان چندانی صرف نمیکند، دنبال ارتقای جایگاهش نخواهد بود و خلاصه از وضعش راضی و خرسند نیست.
استعدادیابی؛ با چه روشی؟
در گذشته متخصصان برای ارزیابی استعداد از آزمونهایی استفاده میکردند که یک نمره کل را در اختیار متخصصان قرار میداد. این نمره کل تحت عنوان ضریب هوشی یا IQ شناخته میشد.
اما به مرور متخصصان روانسنجی رویکردشان را تغییر دادند. ازجمله ایدههای جدید این است که هوش جنبههای مختلفی دارد که هریک از این جنبهها باید جداگانه ارزیابی شود؛ هوشهای کلامی، منطقی و ریاضی، بصری و فضایی، موسیقیایی، بدنی و جنبشی، هوش درون فردی، برون فردی و طبیعتگرایی.
طبق این رویکرد افراد ممکن است در یک زمینه نمره پایینی داشته باشند اما در زمینه دیگری توانایی و ظرفیت بالایی داشته باشند.
در نتیجه نمیتوان گفت که یک فرد کاملا بیاستعداد یا با استعداد است؛ هرکسی در جنبههای خاصی استعداد دارد که باید با ارزیابیهای تخصصی کشف شود.
راههای استعدادیابی
برای بحث استعدادیابی راههای زیادی وجود دارد؛ مراجعه به متخصصان و مشاوران یا حتی خود افراد.
افراد میتوانند به طور دقیق با بهترین تستهای استعدادیابی موجود در دنیا آشنا شوند و با انجام تستهای مختلف، به استعدادهای درونی خود و فرزندشان پی ببرند.
اما برای استعدادیابی پیش از هر چیز باید به این نکتههای مقدماتی و کلیدی توجه کرد:
خودمان را باور داشته باشیم: هرکسی باید باور داشته باشد که با استعداد است؛
در کودکی باید جست و جو کرد؛
افراد باید علایقشان را کشف کنند؛
نباید ترسید و از اطرافیان هم کمک گرفت اما باید از استعدادکُشها دوری کرد- «از آنها که میگویند ما را یا تو را چه به این کارها!»
کارهایی را که بهتر از دیگران انجام میدهیم میتوان گرفت باید پیدا کرد.
نباید شک کرد که میتوان از تستهای استعدادیابی کمک گرفت و بدانها اعتماد کرد. آنها در سطح جهانی جواب پس دادهاند.
اما بیشک مشاوران و متخصصان میتوانند افراد و خانوادههایشان را هم در کشف استعدادهایشان و هم در تحلیل و تفسیر تستهای استعدادیابی یاری دهند.
همچنین بنیاد دانش با برگزاری برنامههای استعدادیابی در تلاش است تا بورسیههای خود را در مسیر استعدادهایشان هدایت کند. نمونهای از این برنامهها را میتوانید در این گزارش بخوانید.